تحقیق و پژو هش کارشناسی ارشد (M.A)
رشته: مدیریت اجرایی
بررسی موانع صادرات غیر نفتی در استان اردبیل؛ مورد مطالعه: کالاهای منتخب استان
مقدمه
جوامع
توسعه یافته کنونی در جریان گذر تاریخی خود به کشف قانونمندیهای اساسی علم
اقتصاد دست یافته و با بکارگیری این قانونمندیها به امور اقتصادی خود سرو
سامان بخشیدهاند. این جوامع در راستای این حرکت خود امکانات تامین نیازها و
تداوم حیات و افزایش رفاه را نیز بدست آوردهاند. هر چند بدیهی است که
برای آنان نیز هنوز مشکلات فراوانی حل نشده باقی مانده است. اما جوامع در
حال گذر در این میان دچار مشکلات بسیار اساسی‌تر گردیده‌اند( عظیمی، 1390 :
32-31).
امروزه
هدف اصلی بسیاری از کشورهای در حال توسعه رسیدن به توسعه صنعتی و رهایی از
فقر و عقب ماندگی است در این زمینه با توجه به روند روز افزون همگرایی
بینالمللی چه در پهنه سیاسی و چه در عرصه اقتصادی و شکل اخیر آن که با نام
جهانی شدن از آن سخن میرود ایجاب میکند که کشورها برنامههایی را برای
ورود از پیش تعیین شده و از پیش اندیشیده به این عرصه داشته باشند گسترش
تجارت، تنوع بخشیدن به محصولات صادراتی ( توجه به صادرات صنعتی و کمک به
رشد آن ) از جمله عواملی هستند که برای ورود به صحنه رقابت لازم هستند این
مسئله برای آن دسته از کشورهایی که متکی به یک با چند دسته از کالاهای
صادراتی هستند از جمله ایران، که معمولاً نیز این کالاها مواد خام معدنی و
یا کشاورزی هستند از اهمیت مضاعفی برخوردار است چرا که اقتصادهای تک محصولی
بسیار ناپایدار و در مقابل تغییرات خارجی اعم از سیاسی و اقتصادی
آسیبپذیر هستند این کشورها معمولاً کنترل چندانی بر قیمت محصول صادراتی
خود ندارند و از این رو همواره با تغییر قیمت این محصولات اقتصاد این
کشورها دچار شوکهای شدیدی میشود این مساله باعث میشود که برنامهگذاری
اقتصادی عملاً برای این دسته از کشورها معنی خود را از دست بدهد بسیاری از
کشورهای در حال توسعه درک کردهاند که تقاضا برای محصولات این کشورها را
نیازهای کشورهای صنعتی تعیین میکند. سالهاست که کشورهای جهان سوم که تامین
کننده اصلی مواد اولیه کشورهای صنعتی هستند در تلاش برای رهایی از این
وابستگی متقاعد شدهاند که باید به سمت اقتصادهای گوناگونتری روی بیاورند
که هم نیروی کار را مشغول بدارد و هم کالاهای معدنی اصلی آنها را تولید کند
کشورهای در حال توسعه احساس میکنند باید دست کم محصولات کشاورزی و
تولیدات صنعتی متنوعی داشته باشند که در صورت بروز نوسان در قیمت یک یا دو
محصول صادراتی هیچ خللی در روند اقتصادی آنها به وجود نیاید تنوع بخشیدن به
صادرات بویژه صادرات کالاهای صنعتی گذشته از آن که سپری در مقابل نوسانات
بین المللی است راهی به سوی بازارهای بین المللی و قدمی در جهت وارد شده به
اقتصاد جهانی میباشد(پور مقیم ، 1370: ).
فهرست مطالب
فصل اول: 1
1-1 مقدمه 2
1-2 بیان مسأله تحقیق 4
1-3 اهمیت و ضرورت تحقیق 6
1-4 اهداف تحقیق 7
1-5 سؤالات تحقیق 7
1-6 فرضیههای تحقیق 8
1-7تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای مستقل تحقیق 8
1-7-1 موانع انسانی و مدیریتی صادرات 8
1-7-2 موانع ساختاری و اقتصادی صادرات 8
1-7-3 موانع قانونی و سیاسی صادرات 9
1-7-4تعریف مفهومی و عملیاتی متغیر وابسته تحقیق 9
1-8 قلمرو تحقیق 10
1-8-1 قلمرو موضوعی تحقیق 10
1-8-2 قلمرو مکانی 10
1-8-3 قلمرو زمانی 10
1-9 چهارچوب نظری و مدل مفهومی تحقیق 10
فصل دوم 12
2-1 مقدمه 13
2-2 ادبیات تحقیق 14
2-2-1نظریههای تجارت بینالملل 14
2-2-1-1 نظریه مرکانتیلیسم 14
2-2-1-2 نظریه برتری مطلق 15
2-2-1-3 نظریه برتری نسبی 16
2-2-1-4 نظریه هکچر - اهلین 16
2-2-1-5 معمای – لئونتیف 17
2-2-1-6 نظریه مزیتهای پیشتاز بودن 18
2-2-1-7 نظریه مزیت رقابت ملی پورتر 19
2-2-2 تجارت خارجی(صادرات) و کشورهای در حال توسعه 21
2-2-2-1 تعریف تجارت خارجی(صادرات) 21
2-2-2-2 اهمیت تجارت خارجی(صادرات) 22
2-2-2-3 کشورهای در حال توسعه و وضعیت صادرات آنها 22
2-2-3 صادرات و نقش آن در رشد و توسعه اقتصادی کشورها 24
2-2-3-1 تعریف و مفهوم توسعه اقتصادی 24
2-2-3-2 رابطهی صادرات و توسعه اقتصادی 24
2-2-4 فرصتهای صادراتی 25
2-2-5 موانع صادراتی 30
2-2-6 سازمانهای تسهیل کننده فعالیتهای تجاری 36
2-2-6-1 سازمان تجارت جهانی (WTO) 36
2-2-6-2 آنکتاد 37
2-2-6-3 سازمان توسعه وهمکاری اقتصادی(OECD) 38
2-2-7 انواع همکاریهای تجاری و اقتصادی 40
2-2-7-1 موافقتنامه تجارت ترجیحی 41
2-2-7-2 منطقه آزاد تجاری 41
2-2-7-3 اتحادیه گمرکی 41
2-2-7-4 بازار مشترک 42
2-2-7-5 اتحادیه اقتصادی 42
2-2-8 تاریخچه صادرات غیرنفتی در ایران 43
2-2-8-1 صادرات ایران از سال 1300 تا سال 1357(وقوع انقلاب اسلامی ایران) 43
2-2-9 صادرات غیرنفتی در ایران و فرصتها و چالش های فراروی آن 47
2-2-9-1 سند چشم انداز20 ساله کشور 47
2-2-9-2 فرصتها و موانع صادراتی در ایران 48
2-2-10 استان اردبیل و صادرات غیرنفتی 49
2-2-10-1معرفی استان اردبیل 49
2-2-10-2 نقاط قوت استان اردبیل در صادرات 56
2-2-10-3 فرصتهای استان اردبیل در صادرات 58
2-2-10-4 وضعیت صادرات استان اردبیل 59
2-2-10-5راهبردهای میان‌مدت و کوتاه‌مدت: 66
2-3 مدل مورد نظر در تحقیق 70
2-3-1 تعریف متغیرهای مورد نظر 71
2-3-2 موانع انسانی و مدیریتی 71
2-3-3 موانع ساختاری اقتصادی 71
2-3-4 موانع قانونی و سیاسی 71
2-3-5 میزان صادرات استان اردبیل در بازارهای هدف 72
2-4 پیشینه تحقیق 72
2-4-1 پیشینه تحقیق در خارج 72
2-4-2 پیشینه تحقیق در ایران 73
فصل سوم: 75
3-1-مقدمه 76
3-2- روش تحقیق 77
3-3- جامعه و نمونه آماری 78
3-4 ابزار گردآوری اطلاعات 79
3-5 نحوهی تدوین پرسشنامه 79
3-6 روایی پرسشنامه 80
3-7 پایایی پرسشنامه 80
3-8 تجریه و تحلیل داده ها و اطلاعات ( روش های آماری ): 80
فصل چهارم: 82
4-1 مقدمه 83
4-2 توصیف پاسخ دهندگان 83
4-2-1 میزان تحصیلات 83
4-2-2 سابقه عضویت در اتاق بازرگانی 84
4-2-3 زمینه اصلی فعالیت شرکت 84
4-3 توصیف متغیرهای تحقیق 84
4-3-1 موانع انسانی و مدیریتی صادرات 85
4-3-2 موانع ساختاری و اقتصادی صادرات 85
4-3-3 موانع قانونی و سیاسی صادرات 85
4-4 آزمون فرضیه های تحقیق 86
فصل پنجم: 88
5-1 خلاصه تحقیق 89
5-2 بحث و نتیجه گیری آمار توصیفی تحقیق 89
5-3 بحث و نتیجه گیری آمار استنباطی تحقیق: 90
5-4 نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات اجرایی 91
5-4-1 فرضیه اول و پیشنهادها 91
5-4-2 فرضیه دوم و پیشنهادها 92
5-4-3 فرضیه سوم و پیشنهادها 95
5-5 پیشنهادات پژوهشی آتی 95
5-6 محدودیتهای تحقیق 96
پیوست ها 97
منابع و مآخذ: 114
فهرست جداول
جدول (2-1) رتبه و سهم کشورآذربایجان در مبادلات تجاری با ایران. 54
جدول (2-4) تعداد کارت‌های بازرگانی صادر شده طی سالهای 90-1385. 60
جدول (2-5) میزان صادرات کشور و استان به لحاظ وزنی و ارزش طی سالهای 89-1388. 63
جدول (2-6) میزان واردات کشور و استان به لحاظ وزنی و ارزشی طی سالهای 89-1388. 64
جدول (2-7) پنج قلم عمده کالاهای وارداتی استان طی سالهای 89-1388 (کالاهای عمده برحسب ارزش نوشته شده است) 65
جدول(3-1) صفات کیفی و ارزشهای عددی گزینه‌های پرسشنامه. 79
جدول (3-2) ضریب آلفای کرونباخ. 80
جدول 4-1- توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان تحصیلات.. 83
جدول 4-2- توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب سابقه عضویت در اتاق بازرگانی. 84
جدول 4-3- توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب زمینه اصلی فعالیت شرکت.. 84
جدول 4-4- شاخصهای مرکزی و پراکندگی عوامل انسانی و مدیریتی. 85
جدول 4-5- شاخصهای مرکزی و پراکندگی عوامل ساختاری و اقتصادی.. 85
جدول 4-6- شاخصهای مرکزی و پراکندگی عوامل قانونی و سیاسی. 85
جدول 4-7- نتایج آزمون t تک نمونه ای.. 86
جدول 4-8- نتایج آزمون t تک نمونه ای.. 86
جدول 4-9- نتایج آزمون t تک نمونه ای.. 87
جدول 4-10- میانگین گروهی هر یک از متغیرهای تاثیرگذار بر کاهش صادرات.. 87
جدول 4-11- نتایج آزمون معنی داری فریدمن. 87
فهرست نمودارها
نمودار (2-1) مقایسهGDPسرانهاستانوکشورطیسال‌های 87-1385 55
نمودار (2-2) مقایسهرشدGDPاستانوکشورطیسال‌های 87-1385 56
نمودار (2-3) مقایسهصادراتارزشیاستانطیسال‌های 89-1388 63
نمودار (2-4) میزانوارداتگمرکاتاستانطیسال‌های 89-1388 64
نمودار (2-5) سهمپنجقلمعمدهکالاهایوارداتیاستاندرسال 1389 65
